Dragan Čović je nakon sjednice Predsjedništva HNS-a u Mostaru još jednom otvorio priču o “preustroju” Bosne i Hercegovine, ali na način koji više liči na politički pritisak nego na iskrenu ponudu za stabilizaciju države. Poruka da “ne mora biti treći, može biti i prvi entitet” nije samo retorička dosjetka. To je signal da se iza priče o “evropskoj državi” zapravo gura model u kojem se BiH svodi na trajno pregovaranje o podjeli moći, teritoriji i identitetskim linijama.
U isto vrijeme, Čović je kandidaturu Slavena Kovačevića za člana Predsjedništva BiH iz reda hrvatskog naroda iskoristio kao municiju za staru tezu o “lažnim građanima” i “lažnim patriotama”. Njegova poruka je jasna: građanski koncept je, po njemu, maska, a legitimnost se mjeri isključivo time da li stranački centri moći potvrde nekoga kao “pravog” predstavnika.
“Legitimno predstavljanje” kao monopol
Čovićevo insistiranje da “svaki narod moraju predstavljati isključivo legitimni predstavnici” u praksi znači jednu stvar: legitimnost je ono što stranka proglasi legitimnim, a ne ono što birači izaberu u postojećem ustavnom okviru. To je zamjena demokratije partijskom verifikacijom.
Najviše pažnje je posvetio tezi da se “šesnaest godina hrvatski član Predsjedništva bira bošnjačkim glasovima”, pri čemu je ovo predstavio kao dokaz “podvlačenja hrvatskom narodu”. Međutim, ovdje se namjerno prešućuje ključna činjenica: sistem izbora u Federaciji je takav kakav jeste i on je dio daytonskog poretka koji HDZ koristi kada mu odgovara. U trenutku kada rezultat nije po volji HDZ-a, problem više nije sistem, nego “bošnjački glas”, “Sarajevo” i “građanska država”.
To nije borba za princip, nego borba za kontrolu.
“Evropski put” kao paravan za unutrašnje ucjene
Čović govori o “modernoj i evropskoj državi”, ali odmah zatim tvrdi da “ovdje nikada neće biti unitarna država niti može funkcionirati građanska država”. To je tipičan obrazac: evropski rječnik se koristi kao ukras, dok je suština poruke zatvaranje vrata svim reformama koje bi jačale jednakost građana i funkcionalnost institucija.
Kad kaže da se “mora dobiti novi izborni zakon” i da će se “potruditi da ga apsolutno dobiju”, to ne zvuči kao pregovaračka poruka, nego kao ultimatum. A kad se ultimatum poveže s pričom o “preustroju” i entitetima, onda je jasno da se ne radi o tehničkom pitanju, nego o pokušaju da se politički teren resetuje u korist jednog projekta.
“Preustroj” nije tabu, ali je opasan kad je šifra za novu podjelu
Niko razuman neće tvrditi da BiH nema manjkavosti i da Dejton nije proizveo disfunkcionalnosti. Ali pitanje je šta se nudi kao “rješenje”. U Čovićevom diskursu, federalizam i konsocijacijski modeli nisu predstavljeni kao alat da država postane efikasnija, nego kao okvir da se etničke politike dodatno ukopaju, a politički pluralizam unutar naroda uguši.
Rečenica da “to nema veze s trećim entitetom, može biti i prvi entitet” je zapravo pokušaj da se ideja trećeg entiteta rebrendira. Suština ostaje ista: teritorijalno i institucionalno prepakivanje koje dugoročno slabi državu i jača etničke barijere.
Ako se “preustroj” radi pod pritiskom i uz posredovanje onih “koji su kreirali Dejton”, onda to nije suveren proces domaćih aktera, nego novi krug međunarodnog tutorstva, samo ovaj put s ciljem da se učvrsti etnički poredak, a ne da se zemlja približi evropskim standardima.
Šta je probosanski interes
Bosna i Hercegovina ne smije pristati na logiku po kojoj je država stabilna samo kad se lideri etno-blokova dogovore o raspodjeli plijena. Stabilnost je kad institucije rade, kad zakoni važe jednako, kad građanin ima političku težinu i kad se državni suverenitet ne dovodi u pitanje svaki put kad nekom ne odgovara izborni rezultat.
Kandidatura Slavena Kovačevića je test upravo te tačke: hoće li politički život biti tretiran kao demokratska utakmica ili kao prostor gdje stranački čuvari identiteta određuju ko smije biti “Hrvat”, ko “građanin”, a ko “patriota”.
Čovićeva izjava o “prvom entitetu” nije poziv na reformu. To je poruka da se u BiH i dalje pokušava vladati strahom i ucjenom, uz stalno vraćanje na mapu i rovove. A Bosni i Hercegovini je, trideset godina nakon Dejtona, potrebna politika koja gradi državu, ne politika koja je precrtava.
